Cumartesi
Çiçekçi ara
Çiçekçi ara
İSTANBUL'UN KURULUŞU
İ.Ö.7 yüzyıldA BizAns Adlı birinin önderliğinde gelen MegAre muhAcirlerinin yerleşmeleriyle kurulmuştur.BizAns kenti dAhA küçük bir kent
görünümünü sürdürürken, 283-305 yıllArı ArAsındA yAşAmış olAn DiocletiAnus İmpArAtorluğun bAşkentini Doğu'yA tAşımAyı düşünmüştü, AncAk
gerçekleştirememişti.
RomA İmpArAtorluğu 4 yüzyılın bAşındA dışArıdAn bArbAr sAldırılArA uğrArken içeride dAğılmAyA bAşlAyAn köleci düzenin ve özgür çiftçilerin
bAşlAttıklArı devrimci bir dAlgA ile kArşılAşmıştı.Bu, impArAtorlArı dAhA gelişmiş yönetim sistemlerinin yAnı sırA ikAmetleri için de dAhA güvenli
yerler seçmeye zorluyordu.BAşkent RomA, ekonomik sıkıntılArındA etkisiyle bAşkent olmA özelliğini iyice yitirmişti.
RomA İmpArAtorluğu'nu Doğu ve BAtı olArAk ikiye AyırAn DioclAtiAnus'un komutAnlArındAn ConstAntius'un oğluydu ConstAntinus.Annesi ise
gerçek hAçı bulduğu için 'Azize' olArAk nitelendirilen Helen'dir.PAgAnist olAn ConstAntius, AyAklAnmAlArı oğlu ile bAstırdıktAn sonrA 306'dA
ölünce oğlu ConstAntinus'u BAtı RomA İmpArAtoru ilAn etmiştir.AncAk egemenliğini perçinleyebilmesi için RomA'dA impArAtorluğunu ilAn eden
MAxentius'u yenmesi gerekti.Bir söylentiye göre ordusuylA RomA üzerine yürürken bir öğlen gökyüzünde pArlAyAn ve üzerinde 'BununlA kAzAn'
yAzılı bir hAç gördü.Bu düşten sonrA hAçı Askerlerinin kAlkAnlArınA işletti.MAxentius'un ordusuylA RomA yAkınlArındAki MilviAn köprüsünde
kArşılAşAn ConstAntinus büyük bir zAfer kAzAnArAk 312'de BAtı RomA'nın tek hAkimi oldu.313'te Licinius ile bir ArAyA gelerek HıristiyAnlArA
tApınmA özgürlüğü veren MilAno FermAnı'nı kAbul etti.
AncAk ConstAntinus'un HıristiyAnlArA yAsAl stAtü sAğlAmAsı RomAlılArın hiç hoşunA gitmemişti.İmpArAtor ContAntinus 326'dAn sonrA
Doğu'yA çekildi ve RomA'yA bir dAhA geri dönmedi.ConstAntinus'un Doğu RomA İmpArAtoru Licinius ile 324'de sAvAşmAsındAn önce RomA
İmpArAtorluğunun bAşkenti olAn BizAntion, bu gAlibiyetten sonrA tek impArAtor olAn ConstAntinus tArAfındAn dA bAşkent olArAk tercih
edildi.Ve Adı değiştirildi.Bu tercihin bAşlıcA sebeplerini şöyle sırAlAyAbiliriz.
A- Doğu'nun kimi RomA yöneticileri üzerindeki çekici etkisi.İmpArAtorluğun merkezini Doğu'yA tAşımA isteği, Jül SezAr'dAn bAşlAyArAk
görülür.Doğu'nun bu çekiciliğinin sebebini ise şöyle AçıklAyAbiliriz: RomA'nın zenginliği sAvAşlArlA, işgAllerle ele geçirilen tAşrA eyAletlerinin
sömürülmesine dAyAnıyordu.Doğu eyAletlerinin impArAtorluğA bAğlAnmAsıylA illerin işgAller sonA erecek, iller sömürülemeyecek ve dolAyısıylA
ekonomik Ağırlık merkezi bu kentlere dönecekti.Doğu'nun ekonomik üstünlüğü böylece, bAşkentin tAşınmAsıylA onAylAnmış, yerleştirilmiş oldu.
b- Kentin üç yAnı denizlerle çevriliydi.AyrıcA kArAdAn dA güçlü surlArlA korunuyordu.DüşmAnlArın yAklAşmAsı olAnAksızdı.
c- ContAntinopolis AvrupA ile AsyA ArAsındAki üstün jeopolitik konumu nedeniyle iki kıtA ArAsındA bir ArAcıydı.Bu konudA Auguste BAully
'BizAns TArihi' isimli kitAbındA ticAretin önemini '...bütün Akdeniz sitelerini ticAret gemileri yüklerini boşAltıyorlAr ve ConstAntinopolis'ten ipekli,
tAhıl, bAhArAt, fildişi sAnAt eserleri, kıymetli mAdenler AlıyorlAr...'şeklinde AnlAtırken AylA ÖdekAn 'Kentlerin KrAliçesi ConstAntinopolis' isimli
mAkAlesinde 'kentin, bu yüzyıldA ticAretle ilişkisinin zAyıf olmAsı, seçimin ticAret olAnAklArı düşünülerek yApılmAdığını kAnıtlAmAktAdır.Nitekim
I.ContAntinus'un bAyındırlık progrAmınA limAn yApımı AlınmAmıştır' demesi bir çelişkiyi yArAtıyor.AncAk yine de kentin jeopolitik önemi göz
önünde tutulmAlıdır.
Kentin tüm bu özellikleri sonucundA bir de gelişebilir kentsel özelliğini yitirmez nitelikte olduğu ortAyA çıktı ve nitekim tAhminler sonuçsuz
kAlmAdı.ConstAntinus yeni bAşkentin kurulmAsının 'TAnrının emri' olduğunu söylüyordu.BAşkentin ilAnındAn sonrA Artık sırA her konudA
yApılAnmAyA gelmişti.Nüfusun ve yApılArın hızlA Artığı yeni bAşkentte çok sAyıdA mimArA, ustAyA ve işçiye gereksinim vArdı.MimAr bulmAk
zordu.Kölelerin kent dışınA çıkmAlArınA izin verilmiyordu ve yApı mAlzemesi her zAmAn Azdı.AncAk impArAtor ConstAntinus BAtı RomA'nın
impArAtoru iken çok sAyıdA yApı inşA ettirmişti.
ConstAntinus, yeni bAşkentine, çoğunluğu BAlkAnlAr'dAn olmAk üzere çok sAyıdA insAn yerleştirmişti.Kentin nüfusu sürekli Artmış ve 5.yüzyıldA
ConstAntinopolis 300 bin kişilik nüfusu ile RomA'dAn dAhA kAlAbAlık olmuştu.Bu nüfusu beslemek zordu.ConstAntinus döneminde Mısır, Suriye
ve AnAdolu'dAn ithAl edilen buğdAy, yAğ ve şArAp hAlkA ücretsiz olArAk dAğıtılıyordu.Temel gıdA buğdAydı.ConstAntinopolis Artık bir YunAn
kentinin devAmı olmAktAn çıkmıştı.O kAdAr büyümüştü ki doğAl Ardülkesi onu beslemeye yetmedi.
Kuruluş AşAmAsındA kentte YAkındoğu'nun Helenistik-RomA kentlerinde vArolAn gelişmiş bir endüstri yoktu.FAkAt bir bAşkent olArAk çekiciliği
ve kAlAbAlık nüfusu, kenti büyük bir pAzArA dönüştürmüştü.ConstAntinus'un kenti 'gelişebilirliği' nedeniyle tercih etmesi bir tAhminden öteye
gidip gerçekleşmişti.
ConstAntinopolis bir Helenistik kentti.Kentin yApısındA Doğu'lu ve Helenistik öğeler bir ArAdAydı.Din, felsefe ve YunAn dili gibi.AyrıcA
ConstAntinopolis PAtrikliği bütün TrAkyA, Pontus ve AsyA piskoposluklArını içine Almıştır.Din AdAmlArı vergi vermemişlerdir.Kilisenin sonsuz
bAğış AlmA hAkkı vArdı.Kilise yetkililerini yerel yönetimde kullAnmA bir impArAtorluk politikAsıydı.Elde edilen verilen çerçevesinde
ConstAntinus'un çizdiği kent topogrAfyAsı hAkkındA bir yorum yApAcAk olursAk; kent plAnının bugünkü CibAli, FAtih, Altımermer ve Etyemez'i de
içine AlAn çApı 2.5 kilometrelik bir çember yAyını kApsAdığını söyleyebiliriz.Yeni kentin iskAn fAAliyetleri gün geçmeden bAşlAtılmAlıydı.AyrıcA
yeni kentte çözülmesi gereken iki sorun vArdı.Kentin insAnlArA, işlevsel ve simgesel olArAk dA AnıtlArA ihtiyAcı vArdı.
ConstAntinus RomA'nın bütün görkemini yeni bAşkente tAşımAk istiyordu.Benimsenmeyen 'NeA RomA-Yeni RomA' ismi bu isteğin bir
göstergesidir.Öyle bir şehir olmAlıydı ki, görkemiyle RomA'yı geride bırAksın.HAttA bir efsAneye göre bizzAt tAnrı SezAr'A görünüp onA
bAşkentin yerini göstermiştir.
ConstAntinopolis 11 MAyıs 330'dA resmi törenlerle kurulmuş ve bu olAy her yıl Aynı tArihte EncAiniA şenlikleriyle kutlAnmıştır.İmpArAtorluğun
bütün ileri gelenleri kenti donAtmAyA çAğırmıştı.İmpArAtorluğun her köşesinden kente heykeller ve bAşkA sAnAt yApıtlArı getirilmişti.HAttA
RomA, İskenderiye, Efes, AntAkyA ve
AtinA'yı soyup soğAnA çevirmişlerdir.Kentin resmen AçılışındAn sonrA AnıtsAl yApılArın inşA edilmeye bAşlAndığı dönemde impArAtorun en
büyük sorunu kente yerleşenlere konut sAğlAmAktı.
AlınAn bAzı önlemler şunlArdır:
İnşAAt yApAnlArı vergiden muAf tutmA.
Kendi evlerini yApAnlArA bedAvA ekmek verme.
AnAdolu'dA mülkü olAnlArA, ConstAntinopolis'te ev yApmAyı zorlAmA.
SoylulArA konut yApmAlArındA hAzineden yArdım sAğlAmA.
İSTANBUL'UN KURULUŞU
İ.Ö.7 yüzyıldA BizAns Adlı birinin önderliğinde gelen MegAre muhAcirlerinin yerleşmeleriyle kurulmuştur.BizAns kenti dAhA küçük bir kent
görünümünü sürdürürken, 283-305 yıllArı ArAsındA yAşAmış olAn DiocletiAnus İmpArAtorluğun bAşkentini Doğu'yA tAşımAyı düşünmüştü, AncAk
gerçekleştirememişti.
RomA İmpArAtorluğu 4 yüzyılın bAşındA dışArıdAn bArbAr sAldırılArA uğrArken içeride dAğılmAyA bAşlAyAn köleci düzenin ve özgür çiftçilerin
bAşlAttıklArı devrimci bir dAlgA ile kArşılAşmıştı.Bu, impArAtorlArı dAhA gelişmiş yönetim sistemlerinin yAnı sırA ikAmetleri için de dAhA güvenli
yerler seçmeye zorluyordu.BAşkent RomA, ekonomik sıkıntılArındA etkisiyle bAşkent olmA özelliğini iyice yitirmişti.
RomA İmpArAtorluğu'nu Doğu ve BAtı olArAk ikiye AyırAn DioclAtiAnus'un komutAnlArındAn ConstAntius'un oğluydu ConstAntinus.Annesi ise
gerçek hAçı bulduğu için 'Azize' olArAk nitelendirilen Helen'dir.PAgAnist olAn ConstAntius, AyAklAnmAlArı oğlu ile bAstırdıktAn sonrA 306'dA
ölünce oğlu ConstAntinus'u BAtı RomA İmpArAtoru ilAn etmiştir.AncAk egemenliğini perçinleyebilmesi için RomA'dA impArAtorluğunu ilAn eden
MAxentius'u yenmesi gerekti.Bir söylentiye göre ordusuylA RomA üzerine yürürken bir öğlen gökyüzünde pArlAyAn ve üzerinde 'BununlA kAzAn'
yAzılı bir hAç gördü.Bu düşten sonrA hAçı Askerlerinin kAlkAnlArınA işletti.MAxentius'un ordusuylA RomA yAkınlArındAki MilviAn köprüsünde
kArşılAşAn ConstAntinus büyük bir zAfer kAzAnArAk 312'de BAtı RomA'nın tek hAkimi oldu.313'te Licinius ile bir ArAyA gelerek HıristiyAnlArA
tApınmA özgürlüğü veren MilAno FermAnı'nı kAbul etti.
AncAk ConstAntinus'un HıristiyAnlArA yAsAl stAtü sAğlAmAsı RomAlılArın hiç hoşunA gitmemişti.İmpArAtor ContAntinus 326'dAn sonrA
Doğu'yA çekildi ve RomA'yA bir dAhA geri dönmedi.ConstAntinus'un Doğu RomA İmpArAtoru Licinius ile 324'de sAvAşmAsındAn önce RomA
İmpArAtorluğunun bAşkenti olAn BizAntion, bu gAlibiyetten sonrA tek impArAtor olAn ConstAntinus tArAfındAn dA bAşkent olArAk tercih
edildi.Ve Adı değiştirildi.Bu tercihin bAşlıcA sebeplerini şöyle sırAlAyAbiliriz.
A- Doğu'nun kimi RomA yöneticileri üzerindeki çekici etkisi.İmpArAtorluğun merkezini Doğu'yA tAşımA isteği, Jül SezAr'dAn bAşlAyArAk
görülür.Doğu'nun bu çekiciliğinin sebebini ise şöyle AçıklAyAbiliriz: RomA'nın zenginliği sAvAşlArlA, işgAllerle ele geçirilen tAşrA eyAletlerinin
sömürülmesine dAyAnıyordu.Doğu eyAletlerinin impArAtorluğA bAğlAnmAsıylA illerin işgAller sonA erecek, iller sömürülemeyecek ve dolAyısıylA
ekonomik Ağırlık merkezi bu kentlere dönecekti.Doğu'nun ekonomik üstünlüğü böylece, bAşkentin tAşınmAsıylA onAylAnmış, yerleştirilmiş oldu.
b- Kentin üç yAnı denizlerle çevriliydi.AyrıcA kArAdAn dA güçlü surlArlA korunuyordu.DüşmAnlArın yAklAşmAsı olAnAksızdı.
c- ContAntinopolis AvrupA ile AsyA ArAsındAki üstün jeopolitik konumu nedeniyle iki kıtA ArAsındA bir ArAcıydı.Bu konudA Auguste BAully
'BizAns TArihi' isimli kitAbındA ticAretin önemini '...bütün Akdeniz sitelerini ticAret gemileri yüklerini boşAltıyorlAr ve ConstAntinopolis'ten ipekli,
tAhıl, bAhArAt, fildişi sAnAt eserleri, kıymetli mAdenler AlıyorlAr...'şeklinde AnlAtırken AylA ÖdekAn 'Kentlerin KrAliçesi ConstAntinopolis' isimli
mAkAlesinde 'kentin, bu yüzyıldA ticAretle ilişkisinin zAyıf olmAsı, seçimin ticAret olAnAklArı düşünülerek yApılmAdığını kAnıtlAmAktAdır.Nitekim
I.ContAntinus'un bAyındırlık progrAmınA limAn yApımı AlınmAmıştır' demesi bir çelişkiyi yArAtıyor.AncAk yine de kentin jeopolitik önemi göz
önünde tutulmAlıdır.
Kentin tüm bu özellikleri sonucundA bir de gelişebilir kentsel özelliğini yitirmez nitelikte olduğu ortAyA çıktı ve nitekim tAhminler sonuçsuz
kAlmAdı.ConstAntinus yeni bAşkentin kurulmAsının 'TAnrının emri' olduğunu söylüyordu.BAşkentin ilAnındAn sonrA Artık sırA her konudA
yApılAnmAyA gelmişti.Nüfusun ve yApılArın hızlA Artığı yeni bAşkentte çok sAyıdA mimArA, ustAyA ve işçiye gereksinim vArdı.MimAr bulmAk
zordu.Kölelerin kent dışınA çıkmAlArınA izin verilmiyordu ve yApı mAlzemesi her zAmAn Azdı.AncAk impArAtor ConstAntinus BAtı RomA'nın
impArAtoru iken çok sAyıdA yApı inşA ettirmişti.
ConstAntinus, yeni bAşkentine, çoğunluğu BAlkAnlAr'dAn olmAk üzere çok sAyıdA insAn yerleştirmişti.Kentin nüfusu sürekli Artmış ve 5.yüzyıldA
ConstAntinopolis 300 bin kişilik nüfusu ile RomA'dAn dAhA kAlAbAlık olmuştu.Bu nüfusu beslemek zordu.ConstAntinus döneminde Mısır, Suriye
ve AnAdolu'dAn ithAl edilen buğdAy, yAğ ve şArAp hAlkA ücretsiz olArAk dAğıtılıyordu.Temel gıdA buğdAydı.ConstAntinopolis Artık bir YunAn
kentinin devAmı olmAktAn çıkmıştı.O kAdAr büyümüştü ki doğAl Ardülkesi onu beslemeye yetmedi.
Kuruluş AşAmAsındA kentte YAkındoğu'nun Helenistik-RomA kentlerinde vArolAn gelişmiş bir endüstri yoktu.FAkAt bir bAşkent olArAk çekiciliği
ve kAlAbAlık nüfusu, kenti büyük bir pAzArA dönüştürmüştü.ConstAntinus'un kenti 'gelişebilirliği' nedeniyle tercih etmesi bir tAhminden öteye
gidip gerçekleşmişti.
ConstAntinopolis bir Helenistik kentti.Kentin yApısındA Doğu'lu ve Helenistik öğeler bir ArAdAydı.Din, felsefe ve YunAn dili gibi.AyrıcA
ConstAntinopolis PAtrikliği bütün TrAkyA, Pontus ve AsyA piskoposluklArını içine Almıştır.Din AdAmlArı vergi vermemişlerdir.Kilisenin sonsuz
bAğış AlmA hAkkı vArdı.Kilise yetkililerini yerel yönetimde kullAnmA bir impArAtorluk politikAsıydı.Elde edilen verilen çerçevesinde
ConstAntinus'un çizdiği kent topogrAfyAsı hAkkındA bir yorum yApAcAk olursAk; kent plAnının bugünkü CibAli, FAtih, Altımermer ve Etyemez'i de
içine AlAn çApı 2.5 kilometrelik bir çember yAyını kApsAdığını söyleyebiliriz.Yeni kentin iskAn fAAliyetleri gün geçmeden bAşlAtılmAlıydı.AyrıcA
yeni kentte çözülmesi gereken iki sorun vArdı.Kentin insAnlArA, işlevsel ve simgesel olArAk dA AnıtlArA ihtiyAcı vArdı.
ConstAntinus RomA'nın bütün görkemini yeni bAşkente tAşımAk istiyordu.Benimsenmeyen 'NeA RomA-Yeni RomA' ismi bu isteğin bir
göstergesidir.Öyle bir şehir olmAlıydı ki, görkemiyle RomA'yı geride bırAksın.HAttA bir efsAneye göre bizzAt tAnrı SezAr'A görünüp onA
bAşkentin yerini göstermiştir.
ConstAntinopolis 11 MAyıs 330'dA resmi törenlerle kurulmuş ve bu olAy her yıl Aynı tArihte EncAiniA şenlikleriyle kutlAnmıştır.İmpArAtorluğun
bütün ileri gelenleri kenti donAtmAyA çAğırmıştı.İmpArAtorluğun her köşesinden kente heykeller ve bAşkA sAnAt yApıtlArı getirilmişti.HAttA
RomA, İskenderiye, Efes, AntAkyA ve
AtinA'yı soyup soğAnA çevirmişlerdir.Kentin resmen AçılışındAn sonrA AnıtsAl yApılArın inşA edilmeye bAşlAndığı dönemde impArAtorun en
büyük sorunu kente yerleşenlere konut sAğlAmAktı.
AlınAn bAzı önlemler şunlArdır:
İnşAAt yApAnlArı vergiden muAf tutmA.
Kendi evlerini yApAnlArA bedAvA ekmek verme.
AnAdolu'dA mülkü olAnlArA, ConstAntinopolis'te ev yApmAyı zorlAmA.
SoylulArA konut yApmAlArındA hAzineden yArdım sAğlAmA.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)
